Co to jest badanie całkowitej zdolności do wiązania żelaza (TIBC) i na czym polega?
Jony żelaza nie występują w surowicy w stanie wolnym, lecz są transportowane przez białko transferynę. Pomiar żelaza we krwi to pomiar ilości żelaza związanego z transferyną. Jest ona produkowana przez wątrobę w nadmiarze, więc jej wysycenie nigdy nie jest pełne i wynosi prawidłowo około 1/3 jej całkowitej zdolności transportowej we krwi (20–50% u mężczyzn oraz 15–50% u kobiet). Całkowita zdolność do wiązania żelaza (ang. total iron blood capacity – TIBC) jest sumą dwóch wartości: aktualnego stężenia żelaza we krwi (związanego z trasferyną) oraz utajonej zdolności do wiązania żelaza (ang. unsaturated iron blood capacity – UIBC), odzwierciedlającej ilość transferyny wolnej, zdolnej do związania następnych jonów żelaza.
Badania TIBC w zasadzie nie wykonuje się pojedynczo, lecz bada się równocześnie wszystkie trzy wyżej wymienione wartości, gdyż w ten sposób uzyskuje się najwięcej danych niezbędnych do prawidłowej oceny gospodarki żelazem chorego i do diagnozowania ewentualnych zaburzeń.
Nieprawidłowe stężenie żelaza jest charakterystyczne dla wielu chorób, w tym zwłaszcza niedokrwistości z niedoboru żelaza i hemochromatozy. W organizmie około 2/3 żelaza znajduje się w erytrocytach jako hemoglobina, pozostałe 1/3 zmagazynowane jest w postaci ferrytyny i hemosyderyny. Stężenie transferyny, osoczowego transportera żelaza, odzwierciedla stopień zapotrzebowania na żelazo. Gdy zapasy są małe, stężenie transferyny (mierzone jako TIBC) jest duże, natomiast zmniejsza się, gdy żelazo występuje w nadmiarze.
Podsumowując, TIBC odpowiada w przybliżeniu stężeniu transferyny we krwi.
Jakie są wskazania do badania całkowitej zdolności do wiązania żelaza (TIBC)?
Zasadniczym wskazaniem do badania całkowitej zdolności do wiązania żelaza (TIBC) jest podejrzenie stanu nieprawidłowej gospodarki żelazem.
Najczęstszym powodem jest niedobór żelaza, innym wskazaniem jest niedokrwistość chorób przewlekłych. Innym ważnym wskazaniem do badania TIBC jest podejrzenie zatrucia żelazem, np. wskutek leczenia niedokrwistości dożylnymi preparatami żelaza lub zbyt częstego zlecania transfuzji krwi choremu. Taki stan przeładowania organizmu żelazem nosi nazwę hemosyderozy (hemochromatozy) i grozi poważnymi zaburzeniami pracy mózgu, wątroby i serca (narządów, w których nadmiar żelaza odkłada się w pierwszej kolejności). Dlatego przed zlecaniem kolejnych transfuzji należy zawsze badać stężenie żelaza i wartość TIBC.
Jak przebiega badanie całkowitej zdolności do wiązania żelaza (TIBC)?
Do badania całkowitej zdolności do wiązania żelaza (TIBC) konieczne jest pobranie krwi żylnej, którego dokonuje się, nakłuwając żyłę powierzchniową, najczęściej na lewym przedramieniu lub w okolicy lewego dołu łokciowego. Zalecany jest szybki transport krwi do laboratorium. Próbkę pobiera się na skrzep, igłą o maksymalnie możliwym rozmiarze, by uniknąć hemolizy i uwalniania się żelaza z rozsypujących się erytrocytów, co z kolei zaburzy istotnie wynik i jego interpretację.
Jak przygotować się do badania całkowitej zdolności do wiązania żelaza (TIBC)?
Badanie TIBC wykonuje się w warunkach standardowych, w godzinach porannych. Pacjent powinien przez 12 godzin przed pobraniem krwi pozostawać na czczo.
Jakie są przeciwwskazania do badania całkowitej zdolności do wiązania żelaza (TIBC)?
Nie ma przeciwwskazań do badania całkowitej zdolności do wiązania żelaza (TIBC).
Jakie powikłania mogą wystąpić po wykonaniu badania całkowitej zdolności do wiązania żelaza (TIBC)? Jak postępować po badaniu?
Pobieranie krwi jest rutynowo wykonywaną, bezpieczną procedurą. U bardzo małej liczby osób zaobserwować można takie powikłania, jak zasinienie i niewielki obrzęk w miejscu wkłucia. Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo ich wystąpienia, pielęgniarka może poprosić o uciśnięcie miejsca pobrania krwi jałowym gazikiem.
