×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Powiększone węzły chłonne - lokalizacja, przyczyny, badania, leczenie

lek. Monika Karlikowska-Skwarnik
1. Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
2. Network of Immunity in Infection, Malignancy and Autoimmunity (NIIMA), Universal Scientific Education and Research Network (USERN), Wrocław

Niniejszy artykuł poświęcono tematyce powiększonych węzłów chłonnych, określanych w terminologii medycznej mianem limfadenopatii. Problem widocznych lub stwierdzanych w badaniu lekarskim węzłów chłonnych na szyi czy pod pachą zdarza się często. Najczęściej przyczyna powiększenia węzłów chłonnych jest przemijająca i łagodna, jednak w każdym wypadku wskazana jest staranna ocena danych z wywiadu i badanie pacjenta w celu wykluczenia rzadkich lub poważnych przyczyn limfadenopatii.

Czym są węzły chłonne?

Węzły chłonne to drobne struktury występujące w każdym organizmie. Zbudowane są ze specjalnej tkanki limfatycznej, która pełni rolę obronną – pozwala na wychwytywanie bakterii, wirusów, komórek nowotworowych i precyzyjne ich unieszkodliwianie. W organizmie ludzkim jest bardzo wiele węzłów chłonnych. Występują one w obrębie całego ciała, najczęściej w grupach. Część z nich można odnaleźć tuż pod skórą, inne z kolei rozlokowane są w okolicach głównych narządów.

Gdzie są zlokalizowane węzły chłonne?

Największe skupiska węzłów chłonnych znajdują się między innymi

  • pod żuchwą
  • na szyi
  • w dołach pachowych
  • w jamie brzusznej
  • pachwinach
  • pod kolanami.

Węzły chłonne są drobnymi strukturami o kształcie przypominającym ziarno fasoli. W ich wnętrzu produkowane są komórki krwi, limfocyty, odpowiedzialne za unieszkodliwianie drobnoustrojów chorobotwórczych oraz komórek nowotworowych.

Gdy w obrębie węzłów chłonnych dochodzi do zwiększenia liczby prawidłowych limfocytów lub komórek innego pochodzenia, obserwuje się powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatię). U osoby dorosłej węzeł chłonny kwalifikuje się jako powiększony, gdy jego średnica przekracza 1 cm. Powiększenie węzłów chłonnych tylko w określonej lokalizacji określa się mianem limfadenopatii zlokalizowanej, np. szyjnej, pachowej itd. W przypadku zmian w większej liczbie węzłów chłonnych położonych w różnych partiach ciała mówi się o limfadenopatii uogólnionej.

Powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) - najczęstsze przyczyny

Powiększenie węzłów chłonnych zdarza się bardzo często i w przeważającej większości przypadków jest objawem łagodnych infekcji, np. dróg oddechowych. Należy jednak starannie obserwować zmienione węzły chłonne, a w razie ich powiększania lub niepokojących zmian udać się do lekarza.

Podstawowy podział uwzględniający przyczyny powiększonych węzłów chłonnych dzieli je na infekcyjne i nieinfekcyjne. Choroby infekcyjne zwykle skutkują powiększeniem węzłów chłonnych leżących najbliżej okolicy zajętej chorobą, zmiany są często bolesne, z towarzyszącym obrzękiem lub zaczerwienieniem skóry w okolicy węzłów.

Powiększenie węzłów chłonnych może wystąpić m.in. podczas następujących infekcji:

Niezakaźne przyczyny powiększenia węzłów chłonnych obejmują m.in.:

O czym świadczy lokalizacja powiększonych węzłów chłonnych

Okolica, w której znajdują się powiększone węzły chłonne, może być cenną wskazówką pomagającą ustalić przyczynę dolegliwości. Najczęściej powiększeniu ulegają węzły stanowiące miejsce spływu płynu tkankowego (tzw. chłonki), a więc stanowiące swoistą wartownię danego regionu. Lekarz, dzięki znajomości dróg spływu chłonki może zlokalizować zajęte chorobowo struktury lub narządy i precyzyjnie pokierować diagnostyką i leczeniem.

Powiększone węzły chłonne pod pachą

Węzły chłonne zlokalizowane pod pachą zbierają chłonkę z kończyny górnej, a także z gruczołów piersiowych. Ich powiększenie jest zatem sygnałem mogącym wynikać z bardzo wielu powodów, między innymi:

  • bakteryjnych zakażeń skóry okolicy pachowej, a nawet dalszych części kończyny górnej
  • odpowiedzi na szczepienie podane w ramię po tej samej stronie w ostatnim czasie; u niemowląt po szczepieniu przeciwko gruźlicy – powiększony węzeł chłonny w okolicy pachowej może być obecny nawet przez wiele tygodni
  • zapalenie piersi u kobiet karmiących, w połączeniu z objawami w obrębie piersi po tej samej stronie
  • nowotwór piersi, nowotwory wywodzące się z układu krwiotwórczego
  • trądzik odwrócony (hidradenitis suppurativa)
  • choroba kociego pazura.

Powiększone węzły chłonne na szyi

Szyja, pomimo niewielkich rozmiarów, stanowi skomplikowaną wielopiętrową strukturę. Każda z jej części mieści w sobie węzły chłonne, strzegące zarówno sąsiadujących z nimi okolic – głowy, jamy ustnej, ale także klatki piersiowej i kończyn górnych. Powiększenie węzłów chłonnych tej okolicy wynikać może na przykład z:

  • infekcji górnych partii dróg oddechowych – gardła, ucha itd.
  • zmian próchniczych w obrębie zębów
  • zapalenia jamy ustnej
  • zapalenia ślinianek
  • lokalnego zakażenia
  • chorób infekcyjnych, np. mononukleozy zakaźnej
  • choroby Kawasakiego
  • nowotworów zlokalizowanych w obrębie głowy lub szyi lub nowotworów układu krwiotwórczego (białaczek, chłoniaków).

Powiększone węzły chłonne pachwinowe

Powiększone węzły chłonne pachwinowe występują zarówno w przypadku zakażeń zlokalizowanych w obrębie kończyn dolnych, pachwin, powłok brzucha, jak i chorób układu rozrodczego i innych, zlokalizowanych w obrębie miednicy małej. Należą do nich:

  • zakażenia skóry, tkanek miękkich, róża
  • choroby zakaźne manifestujące się uogólnionym powiększeniem węzłów chłonnych: toksoplazmoza, mononukleoza zakaźna, cytomegalia, zakażenie HIV
  • choroby przenoszone drogą płciową
  • choroby nowotworowe.

Co robić w razie wystąpienia powiększenia węzłów chłonnych (limfadenopatii)?

Najczęściej powiększenie węzłów chłonnych towarzyszy infekcjom, które ulegają wyleczeniu samoistnie lub po kuracji antybiotykowej. Powiększone, lekko tkliwe węzły chłonne obserwować można nawet podczas przeziębienia. Istotne jest, aby po wyleczeniu infekcji węzły wracały do prawidłowych rozmiarów lub były w ogóle niewyczuwalne. Podczas wizyty u lekarza zawsze warto zwrócić uwagę na wystąpienie takiego objawu i poprosić lekarza o ocenę węzłów chłonnych, a w razie potrzeby również o wykonanie badań dodatkowych.

Niepokojącym objawem, wymagającym zgłoszenia się do lekarza jest zaczerwienienie, silny ból i obrzęk wokół powiększonych węzłów chłonnych, co – jeżeli przebiega z gorączką – może sugerować zakażenie bakteryjne i stanowić wskazanie do leczenia antybiotykiem. Konsultacji lekarskiej wymagają również węzły chłonne bardzo miękkie, ropiejące i tworzące tzw. przetoki otwierające się na powierzchnię skóry.

Może się również zdarzyć, że powiększenie węzłów chłonnych świadczy o procesie nowotworowym. Zwykle wtedy obserwuje się powiększenie węzłów chłonnych wielu okolic (uogólniona limfadenopatia), najczęściej niebolesne. Węzły chłonne mogą być znacznie powiększone, unieruchomione, sprawiać wrażenie połączonych w pakiety i trudnych do przesunięcia pod skórą. Zawsze niepokojące jest pojawienie się węzłów chłonnych ponad obojczykami. Dodatkowo, jeżeli wystąpią takie objawy, jak osłabienie, nocne poty, utrata masy ciała, wzmożona skłonność do krwawień i siniaczenia się, należy pilnie zgłosić się do lekarza w celu wykonania badań.

Co zrobi lekarz, jeśli zgłosimy się z powiększeniem węzłów chłonnych?

Ze względu na częste występowanie powiększonych węzłów chłonnych, lekarz na pewno rozpocznie wizytę od starannie zebranego wywiadu, który pomoże ustalić najbardziej prawdopodobną przyczynę występowania limfadenopatii.

Warto więc zwrócić uwagę na to:

  • kiedy wystąpiło powiększenie węzłów chłonnych
  • czy towarzyszyły mu objawy infekcji – zapalenie i ból gardła, gorączka, wysypka, biegunka, ból brzucha itd.
  • czy wystąpiły objawy miejscowego stanu zapalnego: ból, obrzęk, zaczerwienienie, wyciek ropnej treści
  • czy pacjent w ostatnim czasie miał kontakt ze zwierzętami (podrapanie przez kota, psa itd)
  • czy występują inne dolegliwości, jak zmęczenie, utrata masy ciała, nocne poty, krwawienia bez istotnej przyczyny.

W badaniu lekarz zwróci uwagę na to, w jakiej okolicy znajdują się powiększone węzły chłonne, sprawdzi również inne okolice ciała, w których powiększone węzły chłonne mogą wystąpić. Ponadto wykluczy zapalenie gardła i innych odcinków układu oddechowego, a w badaniu brzucha oceni ew. obecność powiększenia wątroby i/lub śledziony.

W przypadku stwierdzenia cech infekcji niezbędne może się okazać wykonanie badań dodatkowych lub zlecenie odpowiedniego leczenia, w tym w razie potrzeby antybiotyku.

Należy pamiętać, że antybiotyk jest przeznaczony jedynie do leczenia zakażeń bakteryjnych, nie jest skuteczny wobec zakażeń wywoływanych przez wirusy, jak np. katar, przeziębienie, większości zapaleń gardła (poza anginą), zapalenia oskrzeli.

Badania krwi najczęściej wykonywane to m.in.:

  • morfologia z rozmazem ręcznym (jest to szczególnie ważne, aby rozmaz wykonany był ręcznie, czyli oceniony przez diagnostę pod mikroskopem – pozwala to na precyzyjne rozróżnienie komórek zdrowych od zmienionych nowotworowo krwinek)
  • ocena parametrów stanu zapalnego, jak OB i CRP
  • w przypadku niektórych infekcji – badanie prób wątrobowych, takich jak ASPAT i ALAT oraz LDH.

W celu wykluczenia powiększenia niektórych grup węzłów niedostępnych w badaniu lekarskim można wykonać m.in. USG jamy brzusznej, szyi, a także RTG klatki piersiowej, na dalszych etapach diagnostyki konieczne może być wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

Powiększone węzły chłonne: znajdź lekarza w twojej okolicy

03.08.2022
Wybrane treści dla Ciebie
  • Mononukleoza zakaźna u dorosłych
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta